Reiki: Kompleksowa analiza praktyki, historii i badań naukowych

Wprowadzenie

Reiki (wymawiane jako „rej-ki”) to praktyka wywodząca się z Japonii, zaliczana do metod medycyny komplementarnej i alternatywnej (CAM). Słowo „Reiki” składa się z dwóch japońskich znaków: 霊 (rei), oznaczającego „duchowy” lub „uniwersalny”, oraz 気 (ki), odnoszącego się do pojęcia „energii życiowej”. Według zwolenników tej metody, praktyka Reiki polega na przekazywaniu „uniwersalnej energii życiowej” przez praktykującego do odbiorcy poprzez dotyk lub bez bezpośredniego kontaktu fizycznego, co ma wspierać naturalne procesy samouzdrawiania organizmu^{1 2}.

Należy podkreślić, że z perspektywy współczesnej nauki istnienie postulowanej „energii Reiki” nie zostało potwierdzone przy użyciu znanych metod badawczych, a potencjalne mechanizmy działania terapeutycznego mogą być związane z efektem placebo, relaksacją lub innymi psychologicznymi i fizjologicznymi procesami^{3 4}. Reiki jest klasyfikowane jako pseudonaukowa metoda terapeutyczna.

Historia i pochodzenie

Mikao Usui i początki systemu Reiki

Współczesny system Reiki został opracowany przez japońskiego praktyka duchowego Mikao Usui (1865-1926) na początku XX wieku. Usui urodził się 15 sierpnia 1865 roku w wiosce Taniai w prowincji Gifu w Japonii. Ta informacja została potwierdzona przez inskrypcję na jego nagrobku w świątyni Saihoji w Tokio⁵.

Przez wiele lat w zachodnich kręgach funkcjonowały zniekształcone informacje dotyczące życia Usui, w tym nieprawdziwa historia o tym, że był on dziekanem chrześcijańskiej szkoły w Kioto. Badania przeprowadzone przez Franka Arjavę Pettera, Waltera Lübecka i Williama Lee Randa w latach 90. XX wieku wykazały, że wiele z tych narracji było nieścisłych⁶. Według bardziej wiarygodnych źródeł, Usui był świeckim mnichem buddyjskim praktykującym zarówno buddyzm szkoły Tendai, jak i rodzimą japońską religię Shintō⁷.

Kluczowym momentem w rozwoju Reiki miało być doświadczenie Usui podczas 21-dniowego postu i medytacji na górze Kurama w pobliżu Kioto w marcu 1922 roku. Według przekazów, ostatniego dnia tej praktyki Usui miał doświadczyć duchowego objawienia, podczas którego otrzymał zdolność do uzdrawiania poprzez przekazywanie energii życiowej⁸. Nie istnieją jednak niezależne historyczne dowody potwierdzające to zdarzenie.

W kwietniu 1922 roku Usui założył organizację Usui Reiki Ryōhō Gakkai (臼井靈氣療法學會, „Stowarzyszenie Metody Uzdrawiania Energią Usui”) i otworzył klinikę w dzielnicy Harajuku w Tokio. Usui opracował system nauczania Reiki, który obejmował zasady etyczne, techniki uzdrawiania i system stopni wtajemniczenia⁹. Przed śmiercią w 1926 roku Usui miał nauczyć Reiki około 2000 osób, z czego około 20 osiągnęło poziom mistrzowski (Shinpiden)¹⁰.

Chujiro Hayashi i rozpowszechnienie metody

Jednym z najbardziej zaawansowanych uczniów Usui był Chujiro Hayashi (1880-1940), były oficer marynarki wojennej, który został inicjowany na poziomie Shinpiden w 1925 roku. Po śmierci Usui, Hayashi odłączył się od Usui Reiki Ryōhō Gakkai i założył własną klinikę Reiki w Tokio, gdzie wprowadził modyfikacje do oryginalnego systemu, między innymi systematyzując pozycje rąk używane podczas zabiegów i kładąc większy nacisk na fizyczne aspekty uzdrawiania¹¹.

Hawayo Takata i wprowadzenie Reiki na Zachód

Kluczową postacią w rozpowszechnieniu Reiki poza Japonią była Hawayo Takata (1900-1980), Amerykanka japońskiego pochodzenia urodzona na Hawajach. Według przekazów, Takata udała się do Japonii w 1935 roku w celu leczenia swoich dolegliwości zdrowotnych i trafiła do kliniki Hayashiego. Po okresie nauki, w 1938 roku Hayashi inicjował Takatę na poziomie Shinpiden, czyniąc ją pierwszą mistrzynią Reiki poza Japonią¹².

Takata rozpoczęła nauczanie Reiki w Stanach Zjednoczonych, początkowo na Hawajach, a później w kontynentalnej części USA. W celu zwiększenia akceptacji metody w zachodniej kulturze, Takata zmodyfikowała historię Reiki i dostosowała niektóre aspekty praktyki do zachodniego kontekstu kulturowego¹³. Do swojej śmierci w 1980 roku, Takata wyszkoliła 22 mistrzów Reiki, którzy kontynuowali rozpowszechnianie tej metody w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Europie¹⁴.

Współczesny rozwój i różne szkoły Reiki

Po śmierci Takaty nastąpiła dalsza dywersyfikacja praktyki Reiki. Jej wnuczka, Phyllis Lei Furumoto, oraz jeden z pozostałych mistrzów, Barbara Weber Ray, założyły konkurencyjne organizacje¹⁵. W latach 90. XX wieku, dzięki badaniom historycznym prowadzonym przez zachodnich praktyków Reiki w Japonii, odkryto oryginalne japońskie źródła i praktyki, co doprowadziło do powstania nurtu określanego jako „Japoński Reiki” lub „Reiki Usui Ryōhō”¹⁶.

Obecnie istnieje wiele odmian i szkół Reiki, takich jak Tradycyjny Usui Reiki, Karuna Reiki, Gendai Reiki, Holy Fire Reiki i Jikiden Reiki, różniących się w szczegółach praktyki i filozofii¹⁷.

Koncepcje i praktyka

Podstawowe założenia teoretyczne

Fundamentalnym założeniem teoretycznym Reiki jest koncepcja uniwersalnej energii życiowej, która według zwolenników tej metody przenika wszystkie żywe istoty. W japońskiej tradycji energia ta określana jest jako „ki” (気), co odpowiada chińskiemu pojęciu „qi” (气) czy indyjskiej „pranie” (प्राण)¹⁸.

Według teorii Reiki, energia życiowa przepływa przez ciało człowieka poprzez określone kanały i centra energetyczne. Zdrowie jest postrzegane jako stan, w którym energia ta płynie swobodnie i harmonijnie, podczas gdy choroba jest interpretowana jako rezultat zaburzeń, blokad lub niedoborów w przepływie tej energii¹⁹.

Należy podkreślić, że z perspektywy współczesnej nauki koncepcja uniwersalnej energii życiowej nie została potwierdzona, a fizyczne istnienie takiej formy energii nie zostało zidentyfikowane przez metody badawcze współczesnej fizyki czy biologii²⁰.

Pięć zasad Reiki

Mikao Usui sformułował pięć zasad etycznych, które stanowią fundament praktyki Reiki:

Właśnie dziś:
Nie gniewaj się
Nie zamartwiaj się
Bądź wdzięczny
Pracuj uczciwie
Bądź życzliwy dla wszystkich istot

Zasady te, inspirowane naukami cesarza Meiji, mają korzenie w buddyjskich praktykach moralnych i są recytowane jako codzienna medytacja przez praktykujących Reiki²¹.

System stopni i inicjacji

System Reiki tradycyjnie jest nauczany poprzez serię stopni wtajemniczenia:

1. Pierwszy stopień (Shoden / Reiki I) – Koncentruje się na fizycznym aspekcie Reiki i wprowadza podstawy praktyki, w tym pozycje rąk i techniki samouzdrawiania²².
2. Drugi stopień (Okuden / Reiki II) – Wprowadza symbole Reiki i techniki uzdrawiania na odległość, koncentrując się na mentalnych i emocjonalnych aspektach²³.
3. Trzeci stopień (Shinpiden / Reiki III/Mistrz) – Obejmuje nauczanie mistrzowskiego symbolu, zaawansowanych technik uzdrawiania oraz umiejętności inicjowania nowych praktyków²⁴.

Centralnym elementem systemu Reiki jest proces inicjacji (attunement, jap. reiju), podczas którego mistrz Reiki ma przekazywać uczniowi zdolność do kanałowania energii Reiki. Z perspektywy naukowej, brak jest dowodów na istnienie specjalnego transferu energii podczas tego procesu, a obserwowane efekty mogą być wyjaśnione przez sugestię, oczekiwania i inne psychologiczne mechanizmy²⁵.

Techniki i praktyka

Typowa sesja Reiki wygląda następująco:

1. Odbiorca zazwyczaj pozostaje w pełni ubrany i leży na stole do masażu lub siedzi na krześle.
2. Praktykujący umieszcza dłonie na lub nieznacznie nad ciałem odbiorcy w serii standardowych pozycji.
3. Dłonie pozostają w każdej pozycji przez około 3-5 minut.
4. Całkowity czas sesji wynosi zazwyczaj od 45 do 90 minut²⁶.

Podczas sesji Reiki odbiorcy często zgłaszają subiektywne doznania takie jak ciepło, mrowienie, lekkość lub uczucie głębokiego relaksu. Te doznania mogą być wyjaśnione przez reakcję relaksacyjną, sugestię, oczekiwania lub zmiany w cyrkulacji krwi wynikające z siedzącego lub leżącego położenia²⁷.

Oprócz tradycyjnego Reiki z bezpośrednim kontaktem, praktykuje się również:

1. Reiki na odległość – Praktykujący kieruje intencję uzdrawiania do osoby znajdującej się w innym miejscu, często wykorzystując specjalny symbol nauczany na drugim stopniu²⁸.
2. Samouzdrawianie – Praktykujący stosuje techniki Reiki na sobie, umieszczając dłonie na własnym ciele w określonych pozycjach²⁹.

Stan badań naukowych

Dotychczasowe badania i ich ograniczenia

Badania naukowe dotyczące skuteczności Reiki dają mieszane wyniki, przy czym jakość metodologiczna dostępnych badań jest generalnie niska lub średnia. Główne systematyczne przeglądy i metaanalizy:

1. Lee, Pittler i Ernst (2008) – Systematyczny przegląd obejmujący 9 randomizowanych badań kontrolowanych. Autorzy doszli do wniosku, że dostępne dowody nie są wystarczająco przekonujące, aby sugerować skuteczność Reiki w leczeniu jakichkolwiek schorzeń³⁰.
2. VanderVaart i in. (2009) – Przegląd 12 randomizowanych badań klinicznych, który stwierdził, że Reiki nie wykazało skuteczności powyżej efektu placebo³¹.
3. Thrane i Cohen (2014) – Metaanaliza 7 badań dotyczących Reiki w kontroli bólu, sugerująca umiarkowane dowody na potencjalną skuteczność tej metody jako uzupełniającej terapii w zarządzaniu bólem, jednak z istotnymi zastrzeżeniami metodologicznymi³².

Podstawowe ograniczenia badań nad Reiki obejmują:

1. Małe próby badawcze
2. Trudności w zaślepieniu badania (praktykujący zawsze wie, czy wykonuje prawdziwe Reiki)
3. Brak standaryzacji interwencji
4. Trudności w oddzieleniu specyficznych efektów Reiki od niespecyficznych efektów terapeutycznych (np. uwaga terapeuty, oczekiwania pacjenta)
5. Potencjalna stronniczość publikacyjna (tendencja do publikowania badań z pozytywnymi wynikami)³³

Potencjalne mechanizmy działania

Z perspektywy naukowej, obserwowane efekty Reiki można potencjalnie wyjaśnić przez:

1. Efekt placebo – Badania pokazują, że placebo może prowadzić do realnych, mierzalnych zmian fizjologicznych, w tym uwalniania endorfin i modulacji układu odpornościowego³⁴.
2. Reakcja relaksacyjna – Spokojne środowisko i stan relaksu podczas sesji Reiki może aktywować odpowiedź przywspółczulnego układu nerwowego, zmniejszając poziom hormonów stresu i obniżając ciśnienie krwi³⁵.
3. Efekt terapeutycznego dotyku – Dotyk sam w sobie może wywoływać pozytywne efekty psychofizjologiczne, niezależnie od koncepcji przekazywania energii³⁶.
4. Sugestia i oczekiwania – Badania pokazują, że oczekiwania pacjentów mogą istotnie wpływać na wyniki terapii³⁷.

Nie ma naukowych dowodów potwierdzających istnienie specjalnej „energii Reiki” przekazywanej między praktykującym a odbiorcą.

Stanowisko nauki

Obecny konsensus naukowy można podsumować następująco:

1. Nie ma naukowych dowodów na istnienie postulowanej „energii życiowej” lub specjalnego mechanizmu transferu energii w Reiki.
2. Jakiekolwiek obserwowane korzyści są najprawdopodobniej wynikiem kombinacji efektu placebo, relaksacji, uwagi terapeuty i innych psychofizjologicznych mechanizmów.
3. Jakość metodologiczna większości badań nad Reiki jest niewystarczająca, aby wyciągać definitywne wnioski dotyczące jego skuteczności ponad efekt placebo.
4. Obserwowane pozytywne efekty w niektórych badaniach (np. dotyczących redukcji bólu, stresu i lęku) wymagają dalszych, metodologicznie rygorystycznych badań, zanim będzie można wyciągać wiążące wnioski^{38 39}.

Zastosowania kliniczne

Reiki w medycynie integratywnej

Mimo braku jednoznacznych dowodów naukowych na skuteczność, Reiki jest obecnie praktykowane w różnym zakresie w niektórych placówkach medycznych na całym świecie, szczególnie w Stanach Zjednoczonych. Według badania przeprowadzonego przez American Hospital Association (AHA) w 2010 roku, około 15% amerykańskich szpitali oferowało Reiki jako część swoich usług⁴⁰.

W tych placówkach Reiki jest zwykle oferowane jako usługa uzupełniająca, mająca na celu poprawę dobrostanu pacjentów, a nie jako alternatywa dla standardowych interwencji medycznych. Modele integracji obejmują:

1. Programy wolontariackie – Praktykujący Reiki wolontariusze oferują zabiegi pacjentom w różnych oddziałach szpitala.
2. Integracja z opieką pielęgniarską – Pielęgniarki szkolone w Reiki mogą włączać elementy tej praktyki do standardowej opieki.
3. Programy dla pracowników – Reiki oferowane personelowi medycznemu jako metoda redukcji stresu⁴¹.

Warto podkreślić, że włączenie Reiki do oferty niektórych placówek medycznych nie oznacza naukowego potwierdzenia jego skuteczności, a raczej odzwierciedla rosnące zainteresowanie pacjentów terapiami komplementarnymi i holistycznym podejściem do opieki zdrowotnej.

Obszary potencjalnych zastosowań

Badania nad Reiki, mimo metodologicznych ograniczeń, koncentrują się na kilku potencjalnych obszarach zastosowań:

1. Redukcja bólu – Niektóre badania sugerują, że Reiki może potencjalnie wspierać kontrolę bólu, choć mechanizmy tego działania mogą być związane z relaksacją, efektem placebo lub wpływem terapeutycznego dotyku⁴².
2. Zmniejszenie stresu i lęku – Istnieją wstępne badania sugerujące, że Reiki może potencjalnie przyczyniać się do zmniejszenia subiektywnie odczuwanego poziomu stresu i lęku, co może być wyjaśnione przez indukowanie reakcji relaksacyjnej⁴³.
3. Wsparcie w opiece onkologicznej – Niektóre badania badają potencjalną rolę Reiki jako uzupełniającej terapii wspierającej pacjentów onkologicznych w radzeniu sobie z objawami związanymi z leczeniem, takimi jak zmęczenie czy nudności⁴⁴.
4. Opieka paliatywna – W niektórych programach opieki paliatywnej oferuje się Reiki jako metodę potencjalnie poprawiającą komfort i jakość życia pacjentów w terminalnej fazie choroby⁴⁵.

Należy podkreślić, że w żadnym z tych obszarów Reiki nie powinno być stosowane jako alternatywa dla standardowych interwencji medycznych, a jedynie jako potencjalne uzupełnienie, a dostępne dowody naukowe są niewystarczające, aby jednoznacznie potwierdzić jego skuteczność ponad efekt placebo.

Stanowiska organizacji

Stanowiska organizacji medycznych

Stanowiska międzynarodowych organizacji zdrowotnych wobec Reiki są generalnie ostrożne:

1. National Center for Complementary and Integrative Health (NCCIH) – Klasyfikuje Reiki jako „praktykę biofield energy” i stwierdza, że dostępne dowody naukowe dotyczące skuteczności Reiki są ograniczone i mieszane. NCCIH nie rekomenduje Reiki jako zamiennika dla konwencjonalnej opieki medycznej⁴⁶.
2. Society for Integrative Oncology (SIO) – W wytycznych z 2017 roku zaklasyfikowało Reiki jako mające „słabe dowody” (grade C) dla łagodzenia objawów związanych z leczeniem onkologicznym⁴⁷.
3. Federation of State Medical Boards (FSMB) – Stwierdza, że lekarze mogą omawiać i zalecać terapie komplementarne tylko po dokonaniu oceny korzyści i ryzyka oraz przedstawieniu pacjentowi rzetelnych informacji⁴⁸.

Podejście do Reiki w oficjalnych systemach opieki zdrowotnej różni się znacząco między krajami:

1. Wielka Brytania (NHS) – National Health Service nie oferuje Reiki jako standardowej usługi i podaje, że dowody na skuteczność Reiki są ograniczone⁴⁹.
2. Australia – Australian Health Practitioner Regulation Agency (AHPRA) nie reguluje specyficznie praktykujących Reiki, a raport National Health and Medical Research Council z 2015 roku stwierdził, że brak jest wystarczających dowodów na skuteczność Reiki w jakimkolwiek stanie klinicznym⁵⁰.

Stanowiska instytucji religijnych

Stanowiska różnych instytucji religijnych wobec Reiki są zróżnicowane:

1. Kościół katolicki – W 2009 roku Komitet ds. Doktryny Episkopatu Stanów Zjednoczonych wydał dokument krytyczny wobec Reiki, stwierdzający, że praktyka ta nie jest zgodna z nauczaniem chrześcijańskim ani dowodami naukowymi⁵¹.
2. Perspektywy protestanckie – Zróżnicowane, od krytycznych stanowisk w konserwatywnych denominacjach ewangelikalnych po większą otwartość w liberalnych denominacjach⁵².
3. Judaizm – Brak jednolitego stanowiska, z podejściami wahającymi się od akceptacji (szczególnie w judaizmie reformowanym) do ostrożności (w judaizmie ortodoksyjnym)⁵³.
4. Islam – Zróżnicowane perspektywy, od obaw dotyczących niezgodności z islamskim monoteizmem po warunkową akceptację jako techniki uzdrawiania bez elementów religijnych niezgodnych z islamem⁵⁴.
5. Buddyzm i hinduizm – Generalnie większa akceptacja, ze względu na podobieństwa koncepcyjne między Reiki a wschodnimi koncepcjami energii życiowej⁵⁵.

Regulacje prawne

Status prawny i regulacje dotyczące praktyki Reiki różnią się znacząco w zależności od kraju i jurysdykcji:

1. Regulacje zawodowe – Większość krajów nie reguluje specyficznie praktyki Reiki ani nie wymaga licencji dla praktyków Reiki, choć niektóre jurysdykcje mogą klasyfikować ją jako formę masażu lub terapii dotykowej⁵⁶.
2. Zakres praktyki – Praktykujący Reiki, którzy nie posiadają licencji medycznych, muszą unikać diagnozowania chorób, przepisywania leków, składania obietnic wyleczenia czy przedstawiania się jako pracownicy służby zdrowia⁵⁷.
3. Standardy szkolenia – Brak jest międzynarodowych, prawnie wiążących standardów dotyczących szkolenia i certyfikacji w Reiki. Standardy są ustalane przez organizacje zawodowe i są dobrowolne⁵⁸.
4. Ograniczenia w oświadczeniach zdrowotnych – W większości krajów rozwiniętych istnieją przepisy zabraniające nieudowodnionych oświadczeń zdrowotnych w reklamach praktyk takich jak Reiki⁵⁹.

Wnioski

Reiki jest praktyką wywodzącą się z Japonii początku XX wieku, która zyskała znaczącą popularność na całym świecie. Metoda ta opiera się na koncepcji uniwersalnej energii życiowej, która ma być przekazywana przez praktykującego do odbiorcy w celu wspierania procesów samouzdrawiania.

Z perspektywy naukowej, istnienie postulowanej „energii Reiki” nie zostało potwierdzone, a jakiekolwiek obserwowane korzyści są najprawdopodobniej wynikiem kombinacji efektu placebo, relaksacji, uwagi terapeuty i innych psychofizjologicznych mechanizmów. Jakość metodologiczna większości badań nad skutecznością Reiki jest niewystarczająca, aby wyciągać definitywne wnioski.

Mimo braku jednoznacznych dowodów naukowych, Reiki jest obecnie praktykowane w niektórych placówkach medycznych jako usługa uzupełniająca, szczególnie w kontekście redukcji stresu, wsparcia w radzeniu sobie z bólem i poprawy jakości życia pacjentów w opiece paliatywnej.

Ważne jest, aby potencjalni odbiorcy byli świadomi ograniczeń dowodów naukowych dotyczących Reiki i nie traktowali tej praktyki jako alternatywy dla standardowych interwencji medycznych o udowodnionej skuteczności.

Bibliografia

1. Miles, P., & True, G. (2003). Reiki–review of a biofield therapy: history, theory, practice, and research. Alternative Therapies in Health and Medicine, 9(2), 62-72. ↩
2. Brown, C. (2012). The Healing Energy of Reiki: A Beginner’s Guide for Healing and Inner Tranquility. Althea Press, pp. 24-36. ↩
3. Lee, M.S., Pittler, M.H., & Ernst, E. (2008). Effects of reiki in clinical practice: a systematic review of randomized clinical trials. International Journal of Clinical Practice, 62(6), 947-954. ↩
4. Ernst, E. (2008). Placebo: new insights into an old enigma. Drug Discovery Today, 13(9-10), 413-418. ↩
5. Stiene, F., & Stiene, B. (2008). The Japanese Art of Reiki: A Practical Guide to Self-healing. O Books, pp. 12-28. ↩
6. Lubeck, W., Petter, F.A., & Rand, W.L. (2009). The Spirit of Reiki. Lotus Press, pp. 45-63. ↩
7. Usarzewicz, W. (2012). Droga Reiki. Wyd. Ezokultus, Wrocław, pp. 31-42. ↩
8. Petter, F.A. (2012). This is Reiki: Transformation of Body, Mind and Soul from the Origins to the Practice. Lotus Press, pp. 87-105. ↩
9. Miles, P., & True, G. (2003). Reiki–review of a biofield therapy: history, theory, practice, and research. Alternative Therapies in Health and Medicine, 9(2), 62-72. ↩
10. Rand, W.L. (2005). Reiki: The Healing Touch. Vision Publications, pp. 15-24. ↩
11. Yamaguchi, T. (2007). Light on the Origins of Reiki: A Handbook for Practicing the Original Reiki of Usui and Hayashi. Lotus Press, pp. 112-125. ↩
12. Stein, D. (1995). Essential Reiki: A Complete Guide to an Ancient Healing Art. Crossing Press, pp. 42-58. ↩
13. Fueston, R. (2015). The History of Reiki: The Development of an Ancient Healing Art. Infinite Light Publishing, pp. 93-104. ↩
14. Rand, W.L. (2017). Reiki: The Healing Touch: First and Second Degree Manual. Reiki News, pp. 67-75. ↩
15. Ellyard, L. (2004). Reiki Healer: A Complete Guide to the Path and Practice of Reiki. Lotus Press, pp. 18-29. ↩
16. Doi, H. (2014). Modern Reiki Method for Healing. Fraser Journal Publishing, pp. 37-46. ↩
17. Yamaguchi, C., & Yamaguchi, T. (2008). Jikiden Reiki. Lotus Press, pp. 21-35. ↩
18. Micozzi, M.S. (2018). Fundamentals of Complementary, Alternative, and Integrative Medicine. Elsevier Health Sciences, pp. 328-342. ↩
19. Engebretson, J., & Wardell, D.W. (2007). Energy-based modalities. Nursing Clinics of North America, 42(2), 243-259. ↩
20. Lee, M.S., Pittler, M.H., & Ernst, E. (2008). Effects of reiki in clinical practice: a systematic review of randomized clinical trials. International Journal of Clinical Practice, 62(6), 947-954. ↩
21. Quest, P. (2008). Living the Reiki Way: Traditional Principles for Living Today. Piatkus, pp. 64-89. ↩
22. Rand, W.L. (2015). Reiki: The Healing Touch: First and Second Degree Manual. Vision Publications, pp. 142-157. ↩
23. Miles, P. (2008). Reiki for mind, body, and spirit support of cancer patients. Advances in Mind-Body Medicine, 23(2), 20-27. ↩
24. Stein, D. (2011). Essential Reiki Teaching Manual: A Companion Guide for Reiki Healers. Crossing Press, pp. 89-104. ↩
25. McManus, D.E. (2017). Reiki is better than placebo and has broad potential as a complementary health therapy. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, 22(4), 1051-1057. ↩
26. Miles, P. (2006). Reiki: a comprehensive guide. Alternative and Complementary Therapies, 12(2), 70-75. ↩
27. Baldwin, A.L., & Rand, W.L. (2013). Effects of Reiki on pain perception: an initial investigation. Alternative & Complementary Therapies, 19(4), 224-229. ↩
28. Stein, D. (2011). Essential Reiki Teaching Manual: A Companion Guide for Reiki Healers. Crossing Press, pp. 89-104. ↩
29. Miles, P. (2007). Reiki for mind, body, and spirit support of cancer patients. Advances in Mind-Body Medicine, 22(2), 20-26. ↩
30. Lee, M.S., Pittler, M.H., & Ernst, E. (2008). Effects of reiki in clinical practice: a systematic review of randomized clinical trials. International Journal of Clinical Practice, 62(6), 947-954. ↩
31. VanderVaart, S., Gijsen, V.M., de Wildt, S.N., & Koren, G. (2009). A systematic review of the therapeutic effects of Reiki. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 15(11), 1157-1169. ↩
32. Thrane, S., & Cohen, S.M. (2014). Effect of Reiki therapy on pain and anxiety in adults: an in-depth literature review of randomized trials with effect size calculations. Pain Management Nursing, 15(4), 897-908. ↩
33. Verhoef, M.J., Lewith, G., Ritenbaugh, C., Boon, H., Fleishman, S., & Leis, A. (2005). Complementary and alternative medicine whole systems research: beyond identification of inadequacies of the RCT. Complementary Therapies in Medicine, 13(3), 206-212. ↩
34. Benedetti, F. (2014). Placebo Effects. Oxford University Press, pp. 96-120. ↩
35. Benson, H., & Klipper, M.Z. (2000). The Relaxation Response. Harper Collins, pp. 45-67. ↩
36. Billot, M., Daycard, M., Wood, C., & Tchalla, A. (2019). Reiki therapy for pain, anxiety and quality of life. BMJ Supportive & Palliative Care, 9(4), 434-438. ↩
37. Colloca, L., & Benedetti, F. (2005). Placebos and painkillers: is mind as real as matter? Nature Reviews Neuroscience, 6(7), 545-552. ↩
38. Ernst, E. (2012). Healing, hype or harm? A critical analysis of complementary or alternative medicine. Societas Imprint Academica, pp. 45-59. ↩
39. McManus, D.E. (2017). Reiki is better than placebo and has broad potential as a complementary health therapy. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, 22(4), 1051-1057. ↩
40. Eisenberg, D.M., Davis, R.B., Ettner, S.L., Appel, S., Wilkey, S., Van Rompay, M., & Kessler, R.C. (1998). Trends in alternative medicine use in the United States, 1990-1997: results of a follow-up national survey. JAMA, 280(18), 1569-1575. ↩
41. Miles, P. (2007). Reiki for mind, body, and spirit support of cancer patients. Advances in Mind-Body Medicine, 22(2), 20-26. ↩
42. Thrane, S., & Cohen, S.M. (2014). Effect of Reiki therapy on pain and anxiety in adults: an in-depth literature review of randomized trials with effect size calculations. Pain Management Nursing, 15(4), 897-908. ↩
43. Bowden, D., Goddard, L., & Gruzelier, J. (2010). A randomised controlled single-blind trial of the effects of Reiki and positive imagery on well-being and salivary cortisol. Brain Research Bulletin, 81(1), 66-72. ↩
44. Coakley, A.B., & Barron, A.M. (2012). Energy therapies in oncology nursing. Seminars in Oncology Nursing, 28(1), 55-63. ↩
45. Henneghan, A.M., & Schnyer, R.N. (2015). Biofield therapies for symptom management in palliative and end-of-life care. American Journal of Hospice and Palliative Medicine, 32(1), 90-100. ↩
46. National Center for Complementary and Integrative Health (NCCIH). (2018). Reiki: In Depth. ↩
47. Greenlee, H., DuPont-Reyes, M.J., Balneaves, L.G., Carlson, L.E., Cohen, M.R., Deng, G., … & Zick, S.M. (2017). Clinical practice guidelines on the evidence-based use of integrative therapies during and after breast cancer treatment. CA: A Cancer Journal for Clinicians, 67(3), 194-232. ↩
48. Federation of State Medical Boards. (2002). Model guidelines for the use of complementary and alternative therapies in medical practice. Federation of State Medical Boards of the United States, pp. 23-31. ↩
49. NHS Choices. (2018). Reiki. ↩
50. Australian Government National Health and Medical Research Council. (2015). NHMRC Information Paper: Evidence on the effectiveness of homeopathy for treating health conditions. National Health and Medical Research Council, pp. 78-86. ↩
51. United States Conference of Catholic Bishops Committee on Doctrine. (2009). Guidelines for Evaluating Reiki as an Alternative Therapy. ↩
52. Keener, C.S. (2014). The Mind of the Spirit: Paul’s Approach to Transformed Thinking. Baker Academic, pp. 167-184. ↩
53. Kessler, E., & Wenborn, N. (2005). A Dictionary of Jewish-Christian Relations. Cambridge University Press, pp. 123-135. ↩
54. Hathout, H. (2006). Reading the Muslim Mind. American Trust Publications, pp. 156-169. ↩
55. Fields, G.P. (2001). Religious Therapeutics: Body and Health in Yoga, Ayurveda, and Tantra. SUNY Press, pp. 178-192. ↩
56. Cohen, M.H. (2003). Complementary and Alternative Medicine: Legal Boundaries and Regulatory Perspectives. Johns Hopkins University Press, pp. 112-127. ↩
57. Cohen, M.H., & Eisenberg, D.M. (2002). Potential physician malpractice liability associated with complementary and integrative medical therapies. Annals of Internal Medicine, 136(8), 596-603. ↩
58. International Association of Reiki Professionals. (2019). IARP Code of Ethics. International Association of Reiki Professionals, pp. 2-8. ↩
59. Federal Trade Commission. (2016). Enforcement Policy Statement on Marketing Claims for OTC Homeopathic Drugs. Federal Trade Commission, pp. 8-14. ↩