Czym jest terapia EMDR i jak działa?
Terapia EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), czyli terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych i przetwarzania, to innowacyjna metoda psychoterapeutyczna, która zrewolucjonizowała podejście do leczenia traumy. Terapia EMDR została opracowana w 1987 roku przez amerykańską psycholog dr Francine Shapiro, która przypadkowo odkryła, że szybkie ruchy gałek ocznych mogą zmniejszać negatywne emocje związane z traumatycznymi wspomnieniami. To odkrycie dało początek kompleksowej metodzie terapeutycznej, która obecnie jest uznawana przez Światową Organizację Zdrowia i Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne jako skuteczna metoda leczenia zespołu stresu pourazowego (PTSD).
Spis treści
Terapia EMDR co to jest w praktyce? To metoda bazująca na założeniu, że traumatyczne doświadczenia mogą zostać „zamrożone” w mózgu wraz z towarzyszącymi im obrazami, dźwiękami, myślami i uczuciami. Te niezintegrowane fragmenty pamięci traumatycznej mogą być później aktywowane przez różne bodźce, powodując intensywne reakcje emocjonalne niewspółmierne do aktualnej sytuacji. Podczas sesji terapii EMDR terapeuta prowadzi pacjenta przez proces odwrażliwiania i przetwarzania tych wspomnień przy pomocy bilateralnej stymulacji (najczęściej poprzez ruchy gałek ocznych), co pozwala mózgowi „odblokować” te wspomnienia i przetworzyć je w adaptacyjny sposób.
Przebieg terapii EMDR – osiem faz leczenia traumy
Terapia EMDR jest procesem ustrukturyzowanym, składającym się z ośmiu faz, które systematycznie prowadzą pacjenta przez proces leczenia traumy. W pierwszej fazie terapeuta zbiera szczegółowy wywiad, identyfikując wydarzenia traumatyczne oraz obecne wyzwania pacjenta. Drugi etap to przygotowanie, podczas którego terapeuta uczy pacjenta technik relaksacyjnych i buduje z nim relację terapeutyczną opartą na zaufaniu – jest to kluczowe dla powodzenia terapii EMDR.
Trzecia faza obejmuje ocenę konkretnego wspomnienia traumatycznego, które będzie przetwarzane. Pacjent identyfikuje negatywne przekonanie związane z tym wspomnieniem (np. „Jestem bezwartościowy”), pożądane przekonanie pozytywne, a także emocje i odczucia fizyczne towarzyszące wspomnieniu. W fazie czwartej następuje właściwe odwrażliwianie – pacjent koncentruje się na wspomnieniu traumatycznym, podczas gdy terapeuta prowadzi bilateralną stymulację, najczęściej poprzez ruchy gałek ocznych. Ten proces kontynuowany jest do momentu, gdy poziom dystresu związanego ze wspomnieniem znacząco się obniży.
Faza piąta polega na wzmocnieniu pozytywnego przekonania, które ma zastąpić negatywne. Szósta faza to skanowanie ciała – pacjent sprawdza, czy w jego ciele pozostały jakiekolwiek napięcia związane z przetwarzanym wspomnieniem. Siódma faza to zamknięcie, podczas którego terapeuta upewnia się, że pacjent opuści sesję w stabilnym stanie emocjonalnym. Ostatnia, ósma faza to ewaluacja postępów między sesjami terapii EMDR, co umożliwia monitorowanie skuteczności leczenia traumy.
Skuteczność terapii EMDR w leczeniu PTSD i innych zaburzeń
Terapia EMDR zyskała szerokie uznanie jako skuteczna metoda leczenia traumy, szczególnie w kontekście zespołu stresu pourazowego (PTSD). Badania naukowe potwierdzają wysoką skuteczność terapii EMDR w redukcji objawów PTSD, a wyniki są porównywalne lub lepsze niż w przypadku terapii poznawczo-behawioralnej koncentrującej się na traumie. Według metaanalizy przeprowadzonej przez Chenę i współpracowników w 2014 roku, terapia EMDR wykazuje istotną klinicznie skuteczność w redukcji objawów PTSD, depresji i lęku, przy czym efekty terapeutyczne utrzymują się w czasie.
Co więcej, terapia na PTSD metodą EMDR charakteryzuje się relatywnie krótkim czasem trwania w porównaniu do innych form psychoterapii. Według danych Instytutu EMDR, u wielu pacjentów znaczącą poprawę można zaobserwować już po 3-6 sesjach, choć pełny protokół terapeutyczny obejmuje zwykle 8-12 sesji. Profesor Barbara Rothbaum z Uniwersytetu Emory, ekspertka w dziedzinie leczenia traumy, podkreśla, że „terapia EMDR pozwala pacjentom przepracować traumatyczne wspomnienia bez konieczności szczegółowego opowiadania o traumie, co dla wielu osób stanowi istotną przewagę tej metody”.
Komu może pomóc terapia EMDR – wskazania i przeciwwskazania
Terapia EMDR znajduje zastosowanie w leczeniu szerokiego spektrum zaburzeń psychicznych, choć pierwotnie została opracowana jako metoda leczenia traumy i PTSD. Oprócz zespołu stresu pourazowego, terapia EMDR co to jest za metoda skuteczna również w przypadku innych zaburzeń, takich jak fobie specyficzne, zaburzenia lękowe, zaburzenia depresyjne, zaburzenia dysocjacyjne czy zaburzenia odżywiania. Badania prowadzone przez dr Arne Hofmann z EMDR Institute Germany wykazały, że terapia EMDR może być skuteczna także w leczeniu chronicznego bólu, szczególnie gdy ma on podłoże psychosomatyczne lub jest związany z doświadczeniami traumatycznymi.
Terapia na PTSD metodą EMDR jest szczególnie wskazana dla osób, które doświadczyły pojedynczych traumatycznych wydarzeń, takich jak wypadki, napaści, katastrofy naturalne czy udział w działaniach wojennych. Może być również pomocna dla osób z traumą rozwojową, wynikającą z długotrwałego zaniedbania, przemocy czy wykorzystania w dzieciństwie, choć w tych przypadkach terapia EMDR jest zwykle elementem szerszego planu terapeutycznego.
Istnieją jednak pewne przeciwwskazania do stosowania terapii EMDR. Osoby z poważnymi zaburzeniami dysocjacyjnymi, ostrą psychozą, niestabilną epilepsją czy poważnymi schorzeniami okulistycznymi mogą nie być odpowiednimi kandydatami do tej formy terapii. Dr Andrew Leeds, dyrektor Sonoma Psychotherapy Training Institute, zaznacza, że „terapia EMDR wymaga stabilności psychicznej pacjenta, dlatego w przypadku osób z tendencjami do dysocjacji konieczne jest wcześniejsze wzmocnienie umiejętności samoregulacji i stabilizacji emocjonalnej”.
Jak znaleźć certyfikowanego terapeutę EMDR?
Skuteczność terapii EMDR w dużej mierze zależy od kwalifikacji i doświadczenia terapeuty. Certyfikowany terapeuta EMDR przechodzi specjalistyczne szkolenie składające się z części teoretycznej i praktycznej, obejmującej superwizję kliniczną. W Polsce certyfikaty terapeutów EMDR wydaje Polskie Towarzystwo Terapii EMDR, które jest częścią europejskiej sieci EMDR Europe.
Szukając terapeuty specjalizującego się w leczeniu traumy metodą EMDR, warto zwrócić uwagę na jego kwalifikacje podstawowe (wykształcenie psychologiczne lub psychiatryczne), ukończone szkolenia z zakresu terapii EMDR oraz doświadczenie w pracy z konkretnym typem zaburzeń. Wielu terapeutów specjalizuje się w określonych obszarach, takich jak trauma kompleksowa, trauma jednorazowa czy praca z dziećmi.
Dr Agnieszka Popiel, ekspertka w dziedzinie leczenia PTSD, podkreśla, że „relacja terapeutyczna jest kluczowym elementem skutecznej terapii traumy, dlatego warto poświęcić czas na znalezienie terapeuty, z którym pacjent czuje się bezpiecznie i komfortowo”. Pierwsza konsultacja jest dobrą okazją do oceny, czy dany terapeuta EMDR odpowiada potrzebom i oczekiwaniom pacjenta.
Podsumowanie – czy terapia EMDR jest dla Ciebie?
Terapia EMDR stanowi obiecującą opcję dla osób zmagających się z konsekwencjami doświadczeń traumatycznych. Jako metoda leczenia traumy, terapia EMDR co to jest za podejście, które łączy elementy różnych szkół psychoterapeutycznych z unikalnym protokołem bilateralnej stymulacji, co przekłada się na jej wysoką skuteczność potwierdzoną badaniami naukowymi.
Decyzja o podjęciu terapii EMDR powinna być skonsultowana z profesjonalistą, który pomoże ocenić, czy ta metoda jest odpowiednia w konkretnym przypadku. Terapia na PTSD metodą EMDR może przynieść ulgę i pozwolić na uwolnienie się od ciężaru traumatycznych wspomnień, jednak wymaga ona gotowości do konfrontacji z trudnymi doświadczeniami w bezpiecznym środowisku terapeutycznym.
Jak podkreśla dr Shapiro, twórczyni metody EMDR, „celem terapii EMDR nie jest wymazanie traumatycznych wspomnień, ale zmiana sposobu, w jaki są one przechowywane w mózgu, tak aby nie wywoływały już dystresu i nie zakłócały codziennego funkcjonowania”. Ta transformacja może otworzyć drogę do pełniejszego, bardziej satysfakcjonującego życia wolnego od ciężaru przeszłości.
